top of page

Çevre Dostu

Merhaba Çevre Dostları, Ben Berkay. Bu siteyi çevreye duyarlı, gelecek nesillere yaşanabilir bir çevre bırakmak amacıyla bilgilendirici yazılar paylaşmak amacıyla açtım. Çevremiz için en önemli tehlike plastik atıktır, bu sebeple "eko-blogger" tarzında bilgilendirici bloglar paylaşacağım. Okuyan herkese teşekkür ederim :)

Doğada Yok Olmayan Tehlike: Plastik Atık

Merhaba çevre dostları, bilmem farkında mısınız? Üzerinde yaşadığımız gezegeni tehdit eden önemli tehlikelerden biri 'plastik atıktır.' Doğada uzun yıllar boyunca yok olmayan plastik atıklar, büyük bir çevre felaketine sebep olduğu için canlıların yaşamını da tehdit etmektedir.

Yine de deniz canlıları üzerinde en büyük tehditlerden biri, mikroplastiklerdir. Deniz canlılarında bulunan mikroplastik oranı (Türkiye denizleri genel) %64 olarak belirtilmiştir. Kısaca başta balıklar olmak üzere deniz canlılarında bulunan mikoplastikler gıda zinciri ile insanlara buluşmaktadır.

Dünyanın en önemli çevre sorunlarından biri olan plastik kirliliği, canlı yaşamını ve doğayı tehdit eder boyuta gelmiştir. Plastiklerin farklı türde olması, hepsinin aynı şekilde bertaraf edilip geri dönüştürülemediği anlamına gelmektedir. Atık yöntemindeki eksiklikler sebebiyle dünya genelindeki plastik atıkların %37'si toprağa, tatlı su kaynaklarına ya da denizlere karışarak bir doğa felaketine yol açmaktadır. Plastik, kullanım alanlarının çeşitlenmesi nedeniyle gelecekte de tüketim artacak olan materyallerin başında gelmektedir. Maalesef bu durum plastik atıkların yarattığı sorunları daha da büyüteceğini benziyor.

Hal böyleyken, günlük hayatta kullandığımız pratik atıkları doğru, verimli ve sürdürülebilir şekilde geri dönüştürdüğümüz söylenemez. İnsanların plastik atıkları geri dönüşümü konusunda eksik veya yanlış uygulamalar yaptıkları görülmektedir. Bu projelerin çıkış noktası da bu durum oluşturmaktadır. Bu proje, günlük yaşamda kullandığımız plastiklerin, petrollerin farklı türevlerinden üretildiğini; dolayısıyla plastik atıkların "reçine tanımlama kodlarına" göre yapılması en doğru ve sürdürülebilir davranış olduğunu gündeme getirmektedir.

Plastik reçine kodların amacı tüketici sonrası plastiklerin geri dönüşümünü kolaylaştırmak için tutarlı bir ulusal sistem yapma sağlamaktı bir reçine tamamlamak O değil de kullanılan plastik reçinenin türünü kullanan tanımlanmaktadır kullananlar reçelini tanımlayan biriyle 7 arasında bir sayıyı çevreleyen takip okları sembolüyle temsil edilmektedir.

Gelin "plastik reçine kodları" bize ne anlatıyor hep birlikte öğrenelim.

Polietilen Tereftalat (PETE) "1"

Plastiğin üzerindeki geri dönüşüm işaretinde 1 varsa, "Polietilen Tereftalat" (Tereftalat: Su şişesi, kolonya şişeleri, bitkisel yağ kapları gibi tek kullanımlık şişelenmiş içecekler için en yaygın kullanılan plastiktir) üretilmiştir.

PET ya da PETE, yani uzun ismiyle polietilen tereftalat demektir. Su yada kola gibi gibi içeceklerin kaplarında bulunan sayı 1'dir. Öte yandan, su şişelerine genellikle "pet şişe" denmesinin nedeni de budur. Yüksek talep görmesine rağmen , geri dönüşüm oranı nispeten düşük (%20) kalır.

Yüksek Yoğunluklu Polietilen (HDPE) "2"

Plastiğin üzerindeki geri dönüşüm işaretinde 2 varsa, yüksek yoğunluklu polietilenden (Alışveriş poşetleri, deterjan kutuları, çamaşır suyu kutusu, bazı sıvı sabun kutuları, şampuan şişeleri gibi çok yönlü plastik) üretilmiştir. Birçok ürün türüne kolayca geri dönüştürülebilir.

Bunun yanında, bu plastik türü daha ağır cisimleri taşıyabildiğinden, genellikle daha ağır içerikli malzemelerin kaplarında kullanılmaktadır.

Kapların içindeki sıvı maddeler tekrar doldurulup, bu kapların yeniden kullanılmasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır.

Polivinil Klorür (PVC) "3"

Plastiğin üzerindeki geri dönüşüm işaretinde 3 varsa, PVC (Polivinil klorür)

ve vinilden üretilmiştir. Sert olduğu için kablo kılıfları, dış cephe kaplamaları, pencere kaplamaları, borular gibi birçok ürün ve ambalajda bulunur. Oldukça tehlikeli dioksinler açığa çıkabileceği için PVC asla yakılmamalıdır.

Bunun yanında, fast food türü yiyeceklerin kaplarında, boru üretiminde, yemeklik yağ kaplarında, arabaların koltuklarında da PVC'ye rastlayabiliriz. PVC, hem suya hem ateşe dirençli olduğu için çok kıymetlidir. PVC, yüksek ısıda yiyecklere sızabildiğinden, mikrodalga fırınlarda PVC kap içinde yiyeceklerin ısıtılmaması tavsiye edilmez.

Düşük Yoğunluklu Polietilen (LDPE) "4"

Plastiğin üzerindeki geri dönüşüm işaretinde 4 varsa, düşük yoğunluklu polietilen (LDPE) malzemesinden üretilmiş ve esnek bir plastiktir. Bu plastik türü, kuru temizleme torbalarında, dergi kapaklarında, donmuş gıda poşetlerinde, mobilyalarda bulunmaktadır. Mu malzemeyi gittikçe daha fazla topluluk geri dönüşüm programına kabul ediyor.

Düşük Yoğunluklu Polietilen (LDPE) güvenli olsa da, çoğu geri dönüşüm firması bu plastik türünü kabul etmemektedir. Diğer yandan, bu kapların içindeki sıvıların tekrar doldurulup, kabın yeniden kullanılmasında herhangi bir sakınca bulunmamaktadır.

Polipropilen (PP) "5"

Plastiğin üstündeki geri dönüşüm işaretinde 5 varsa, yüksek bir erime noktasına sahip polipropilen malzemesi bulunur. Kalın yoğurt kapları, pipetler, peynir kapları, bazı yiyeceklerin ambalajları, biberon, bazı ketçap kutuları vb. gibi sıcak sıvıları tutan kaplarda görülmektedir.

Güvenli bir plastik olan polipropilenden üretilen plastik atıklar, birçok geri dönüşüm işletmesi tarafından da kabul edilmektedir. Öte yandan, bu kapların içindeki sıvıların tekrar doldurulup, kabın tekrar doldurulup, kabın tekrar kullanılmasında önemli bir sakınca bulunmamaktadır.

Polistiren (PS) "6"

Plastiğin üzerinde geri dönüşüm işaretinde 6 varsa, polistiren malzemesinden yapılmış demektir. PS, tek kullanımlık plastik tabak, kaşık ve bardaklar; yumurta kapları, CD kutusu, köpük ürünler (strafor tabak vs.), aspirin şişeleri gibi köpük ürünler haline getirilebilir plastik ürünlerde bulunmaktadır. Öte yandan, popüler olarak "Styrofoam" ticari markası olarak bilinen stiren monomer (bir tür molekül) ve stiren oksit, olası bir kanserojen maddesidir.

Bu plastik toplumsal yaşamda plastik mantar, suni köpük veya strafor olarak da adlandırılmaktadır. Bu plastiği daha çok kırılacak eşyaları taşıyan kutuların içine dayanak olması için koyduğumuz dolgu malzemelerinde görürüz. Polistiren, ısı yalıtımı yapmak için de çok kullanılmaktadır. Öte yandan, bu plastik türünün doğaya zarar verme potansiyeli yüksektir; bu yüzden ısıtılmaması gerekir. Ayrıca bu plastik, geri dönüştürülebilir bir malzeme değildir.

Diğer "7"

Plastiğin üzerindeki geri dönüşüm işaretinde 7 varsa, diğer kategorilere uymayan çok çeşitli reçineler bulunuyor demektir. Araştırmalarla hormon bozucu olarak gösterilen polikarbonat ve karbon nötr olan PLA (poliaktik asit) bu kategoriye girmektedir. Güneş gözlükleri, DVD, iPod, bilgisayar kasaları, tablet, damacana gibi malzemeler buarada değerlendirilmektedir.

Plastiğin üzerindeki geri dönüşüm işaretindeki 7 sayısı, "diğer" anlamına gelmektedir. Üzerinde bu geri dönüşüm işaretinin olduğu plastikler, daha önceki plastiklerin bir karışımı ya da tamamen farklı bir plastik türü olabilmektedir. Özellikle Bisfenol A ve plikarbonat gibi plastikler bu kategoriye girmektedir. Öte yandan, bu tür plastik atıkların geri dönüşümü çok zor olduğu için çoğu zaman geri dönüşüm tesisleri tarafından kabul edilmezler. Bu tür plastik atıklardan kurtulmanın en iyi yolu, üreticilere iade etmektir. Böylece hem atık üretmiş olursunuz; hem de üreticileri geri dönüştürülebilir plastikler kullanmaya zorlamış olursunuz. Dolayısıyla, bu sayıyla işaretlenmiş plastiklerin ne olduğu net olmadığı için asla çocuklara verilmemeli ve ısıtılmamalıdır.

KAYNAKLAR

Bakırcı, Ç. M. (2019, May 27). Plastik Şişelerin ve Kavanozların Altındaki Sayılar Ne Anlama Geliyor?. Evrim Ağacı. Retrieved February 02, 2024. from https://evrimagaci.org/s/281

Sayar Tekkuş, S. (2023). Dosya: Plastiği okumak. Sürdürülebilir Üretim Dergisi, (8), 46-50

Sürdürülebilir Üretim (2023). Deniz canlıları üzerindeki büyük tehdit: Mikroplastik. Greenpeace ‘Türkiye’deki Deniz Canlılarında Mikroplastik Kirliliği Raporu içinde 66-67.

bottom of page